Kwantumfysica: God dobbelt wél!

Kortrijk - 5 maart 2013

Onderwerp

De kwantumtheorie hoort samen met de relativiteitstheorie bij de wonderlijkste producten van de moderne natuurkunde. Niet omdat ze onwetenschappelijk of onprecies zou zijn, maar omdat ze op heel wat punten indruist tegen het gezond verstand. Of wat vind jij van elektronen die op twee plaatsen tegelijk zijn of vloeistoffen die naar boven stromen? Desondanks is de kwantumtheorie zeer vruchtbaar gebleken en heeft het begrip van de kwantumwereld bijgedragen aan een waaier van toepassingen, van kernenergie tot communicatietechnologie.

Kwanten

De kwantumtheorie, die het gedrag van het allerkleinste (atomen, elektronen, lichtdeeltjes) beschrijft, vindt zijn oorsprong aan het begin van de twintigste eeuw, toen o.m. Max Planck en Albert Einstein met de eerste aanwijzingen kwamen dat energie altijd in de vorm van vaste ondeelbare pakketjes, zogenaamde kwanten, voorkomt. Rond diezelfde tijd werd duidelijk dat licht niet zomaar als een golf gezien kon worden, maar ook niet als een stroom deeltjes. Het bleek iets tussen de twee te zijn, of misschien wel allebei tegelijk.

Bizar

De implicaties en voorspellingen van de kwantumfysica waren zelfs voor natuurkundigen moeilijk te aanvaarden. “God dobbelt niet”, zei Einstein, geconfronteerd met de aanwijzingen dat in de wereld van het kleinste toeval een belangrijke rol speelt en niets volledig voorspelbaar is. Ook nu nog zoeken sommige wetenschappers naar een manier om het toeval buiten spel te zetten, maar voorlopig lijkt het er op dat er wèl gedobbeld wordt in ons heelal.
In dit wetenschapscafé proberen we een tipje van de kwantumsluier op te lichten. Verwacht echter geen ingewikkelde formules of uitvoerige uiteenzettingen; we houden het eenvoudig. Tenslotte zei de beroemde natuurkundige Richard Feynman jaren geleden al dat geen enkel mens de theorie volledig kon vatten, en we hebben geen ambitie het tegendeel te bewijzen. Gelukkig kunnen we wel gefascineerd zijn over hoe de wereld van het allerkleinste in elkaar steekt, en wat dat voor ons als gevolgen heeft. Welkom in het wetenschapscafé!

Enkele vragen

Hoe kan licht tegelijk een golf en een deeltje zijn?
Bestaat toeval?
Waarom zijn atomen stabiel?
Wat betekent dat allemaal voor ons?
Wat was er aan de hand met Schrödingers kat?
Kan je de werkelijkheid veranderen door ernaar te kijken?
Hoe werken kwantumcomputers?

Gasten

Fysicus Prof. Dr. Dirk Ryckbosch

Prof. Ryckbosch is vakgroepvoorzitter van de vakgroep Subatomaire en stralingsfysica aan de Universiteit Gent en expert in de elementaire deeltjesfysica. Hij communiceert graag met een breed publiek over wetenschappen en hun relatie met de maatschappij. Zo zetelde hij nog in de Commissie ter bevordering, bevraging en bewaking van de relatie tussen kunst en wetenschap, een project van Vooruit, trad hij op in de wetenschapsrubriek van Man bijt Hond, en geeft hij regelmatig interviews over de LHC en het CERN. Hij doet de natuurkundige kant van de kwantumtheorie voor ons uit de doeken.

Wetenschapsfilosoof en -historicus Prof. Dr. Maarten Van Dyck

Maarten Van Dyck is verbonden aan de vakgroep Wijsbegeerte en moraalwetenschap van de Universiteit Gent. Hij is lid van zowel het Centrum voor Wetenschapsgeschiedenis als het Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie. Hij heeft o.m. onderzoek gedaan naar het ontstaan van klassieke mechanica in de zestiende en zeventiende eeuw, en naar het statuut van wetenschappelijke theorieën als een realistische beschrijving van de werkelijkheid. Daarnaast werkte hij ook een tijdje rond gedachtenexperimenten, en hun rol in de ontwikkeling van de kwantumfysica.

EOS redacteur en moderator Kim Verhaeghe

Kim Verhaeghe is wetenschapsredacteur bij het maandblad EOS. Als kind droomde hij van een carrière als wetenschapper, kon niet kiezen tussen biologie, natuurkunde of chemie, en werd daarom een beetje van dat alles. Hij spreekt over sportwetenschap, technologie, onderzoek en geschiedenis.

Mis het volgende wetenschapscafé niet! Schrijf je in op onze nieuwsbrief:

Volg ons op facebook en twitter:

Wetenschapscafe volgen